Aşırı açıklama yapma bazı bireylerin bir durumda stresi veya rahatsız edici duyguları hafifletmek için bir başa çıkma stratejisi olarak uyguladığı bir stratejidir. Fakat bu, sağlıklı ve sürdürülebilir bir başa çıkma mekanizması değildir ve uzun vadede duygusal dengesizliğe neden olup kaygıyı daha da artırarak kişiyi sürekli bir tatminsizlik ve kendinden şüphe etme döngüsünün içine sokabilir. Bireylerin bu başa çıkma stratejisini geliştirmesinin pek çok nedeni olabilir.
Aşırı Açıklama Yapma Nedir?
Aşırı açıklama, bir kişinin çok fazla ayrıntıya girmeden veya ifadesini destekleyecek nedenler sunmadan bir şeyi ifade edememesidir. Bazı ifadelerin daha fazla ayrıntıyı veya açıklamayı gerektirdiği doğrudur, ancak kişi basit şeyleri veya temel yanıtları dahi ifadesini destekleme dürtüsüne kapılmadan paylaşamıyorsa, o zaman aşırı açıklama yapıyor olabilir. Kişi bir etkinliğe ya da bir arkadaşıyla buluşmaya geç kaldığında sadece “Geç kaldığım için özür dilerim” ya da “Beni beklediğiniz için teşekkür ederim” demek yerine, o gün programının dışına çıkmasına etkisi olan her şeyi saymak zorunda olduğunu hissediyorsa aşırı açıklama yapıyor olabilir. Ya da bir şey kişiyi üzüyor ve durumdan uzaklaşmak, nazikçe bir sınır çizmek veya sadece konuyla ilgili ihtiyaçlarını belirtmek yerine, üzgün olduğu için özür diliyor ve birisinin onu anlayacağını ve üzgün olduğu için affedeceğini umarak durumun onu neden üzdüğünü anlatıyorsa yine aşırı açıklama yapıyor olabilir.
Kişinin birinin ona inanmasını veya onu kabul etmesini sağlamak için gereğinden fazla açıklama yapmak zorunda olduğunu hissetmesi öğrenilmiş bir davranıştır. Kişi çocukluğunda sevgi ve kabullenmenin anlaşılma koşuluna bağlı olduğunu öğrenmiş olabilir.
İnsanlar Neden Aşırı Açıklama Yapar?
Aşırı açıklama genellikle kaygıyı kontrol etmenin bir yolu olarak bilinçsizce yapılır. Çoğu insan başkaları tarafından onaylanmak ister ve insanları hayal kırıklığına uğratmak istemez; bu nedenle, bir şeyi neden yaptıklarını veya söylediklerini diğerlerinin “tamamen” anlamasını sağlamak için olayları çok ayrıntılı bir şekilde açıklayarak yargılanmaktan ve insanları hayal kırıklığına uğratmaktan kaçınmaya çalışırlar. Kişi aşırı açıklama yapma eğilimindeyse, eğer bir şeyin arkasındaki nedenleri açıklayacak ayrıntıları paylaşabilirse, rahatsız edici olabilecek veya olumsuz bir tepkiyi tetikleyebilecek şeyleri paylaşma konusunda genellikle daha az kaygılı hisseder, bu da daha sonra aşırı paylaşıma yol açabilir.
Kişi kararını veya bir şeye tepkisini haklı çıkarmak istediği için, başka biriyle arasındaki problemsiz ilişkiyi korumak istediği için, kendisini veya eylemlerini savunmak zorunda olduğunu hissettiği için ya da sadece dürüst olduğundan ve birisinin sözlerini veya duygularını yanlış şekilde yorumlamasına yer bırakmadığından emin olmak istediği için aşırı açıklama yapabilir. Dr. Caroline Leaf şöyle açıklıyor: “Belki de geçmişinizdeki biri size ne olursa olsun her şeyin sizin hatanız olduğunu hissettirdiği ve kendinizi savunma ihtiyacı hissettiğiniz için aşırı açıklama yapma eğilimindesiniz veya hayatınızdaki birini hayal kırıklığına uğratma ihtimaliniz sizi rahatsız ediyor ve bunu telafi edebilmek için aşırı açıklama yapıyorsunuz.” Aşırı açıklama yapmak bir travma tepkisi olabilir. Kişinin yaşadığı bir travma, çatışmayı önlemek için sürekli insanları memnun eden davranışlarda bulunmasına neden olmuş olabilir. Fakat kişi diğer insanların duygusal durumlarını düzenlemenin onların sorumluluğu olmadığını fark etmelidir. Bireyler bu aşırı açıklama yapma döngüsü kırabilir, ancak yeni başa çıkma yolları geliştirmek zaman ve çaba gerektirecektir.
Bunun Yerine Ne Yapılabilir?
Kişinin aşırı açıklama yaptığını kabul etmesi, davranışı değiştirmenin ilk adımıdır. Bunu yapıp yapmadığına karar vermek zaman alabilir fakat bu noktadan sonra kişi ilerlemek için adımlar atabilir ve diğer başa çıkma stratejilerini kullanabilir. Bireylerin bu tepkiye yol açmış olabilecek geçmiş travmalardan iyileşmek amacıyla doğru adımları atabilmesi için neden aşırı açıklama yapma ihtiyacı hissettiğini ve bu ihtiyacı tetikleyen koşulları belirlemesi önemlidir. Aşırı açıklama, kişinin rahatsız edici duygularını ve endişesini hafifletmeye yardımcı olduysa, bunun yerini alacak yeni bir başa çıkma stratejisine sahip olmadan aşırı açıklamayı bırakması zor olabilir.
Mindfulness egzersizleri uygulamak, kişinin kendini aşırı açıklama ihtiyacı hissettiği durumlarda kaygıyı azaltmanın etkili bir yolu olabilir. Mindfulness, kişinin nefesine, bedenine ve duyularına odaklanarak güçlü duyguları yönetmesine yardımcı olabilir. Bireyler kendisini huzursuz veya açıklamaya devam etmek zorunda kaldığını hissetmeye başladığında, gereğinden fazla açıklama yapmak yerine nefes alma tekniklerine odaklanabilir.
Kişinin bilgi paylaşırken veya insanlara yanıt verirken acele etmemesi, durup söylemek istediklerini düşünmesi kaygının farkındalığın önüne geçmemesini sağlar. Kişi stresli olacağını bildiği veya aşırı açıklama yapmak istemesine neden olan duyguları tetikleyeceğini bildiği durumlar için önceden plan ve pratik yapabilir. Kişi kendisini daha iyi tanıyarak aşırı açıklama eğilimini tetikleyen durumları belirleyebilir. Bir proje veya görev hakkında soru sorulduğunda, iptal etmesi veya yeniden planlaması gereken buluşmalarda paylaşmak istedikleriyle ilgili farkındalıklı olabilmek için soruları nasıl yanıtlayacağını veya başkalarıyla hangi bilgileri paylaşacağını planlayabilir.
