Son yıllarda, romantik obsesif-kompulsif bozukluğu (ROKB) üzerinde klinik ve bilimsel odaklanmada belirgin bir artış görülmüştür. Obsesif-kompulsif bozukluğun (OKB) belirgin bir tezahürü olarak, ROKB, kişinin romantik ilişkileriyle aşırı meşguliyetine odaklanır. ROKB olan insanlar, ilişkilerinin veya partnerlerinin uygunluğu hakkında sürekli olarak sıkıntılı düşünceler ve şüphelerle bombardımana uğrarlar, bu da önemli duygusal sarsıntı ve kişilerarası gerilime yol açar.
ROKB’nin evrimleşen anlayışı, temel OKB tedavilerine dayanan ve ROKB’nin benzersiz zorluklarını ele almak üzere özelleştirilmiş müdahalelerin geliştirilmesine yol açmıştır. Önceki yazılarımızda ilişkilerin pek çok yönü üzerinde yoğunlaştık. Burada, bu bileşenler, ROKB terapötik yolculuğunun temel unsurlarını düzenleyen yapılandırılmış bir çerçeve içinde toplanmıştır.
- ROKB döngüsünü anlama.
ROKB döngüsü, takıntılı meşguliyeti anlamak için önemli birkaç bileşeni içerir. Bu bileşenler aşağıda gösterilmiştir.
ROKB döngüsü genellikle tetikleyici bir olayla başlar, ya dışsal (örneğin, çekici bir kişiyle karşılaşma) ya da içsel (örneğin, sıkılmak). Bu olay, “partnerimi terk etmeliyim” gibi istenmeyen ve hoş olmayan fikirler, görüntüler veya dürtüler tetikler. Bu müdahaleler, istenmeyen ve hoş olmayan olmalarına rağmen, otomatik ve kontrolsüz bir şekilde meydana gelen doğal insan deneyimleridir.
ROKB döngüsünde, bu doğal müdahaleler, daha sık ve yoğun bir şekilde görünmeye başladıkça ve anlamlı olarak kabul edildikçe obsesyonlara dönüşürler (örneğin, “partnerimi terk etmeliyim” düşüncesinin, yanlış ilişkide olduğumu gösterdiğine inanmak). Obsesyonlar genellikle anksiyete, utanç, şüphe ve acelecilik gibi sıkıntı verici duygularla birlikte gelir. Sonuç olarak, bireyler bu sıkıntılı obsesyonlara, zorlayıcı davranışlar olarak adlandırılan tepkilerle yanıt verirler, bu da müdahaleci düşünceleri nötrleştirmeyi ve sıkıntıyı hafifletmeyi amaçlar.
ROKB ile başa çıkmanın ilk adımlarından biri bu döngüyü anlamak ve günlük durumlarda farkında olmaktır.
- Açık ve örtük zorlamaları belirleme.
Zorlamalar, ROKB döngüsünü sürdüren güçtür. Bazı durumlarda geçici bir rahatlama sağlamalarına rağmen, sık sık sıkıntılı düşünceleri ortadan kaldırmaya yönelik sürekli çabalar, onların sıklığını ve yoğunluğunu artırarak daha da sıkıntılı hale getirir.
Önemli olan, zorlayıcı ritüellerin ilişki veya partnerin uygunluğuyla ilgili soruları çözmediğini anlamaktır. Aslında, bu tür davranışlar, bireyleri ilişkilerine tam olarak dalmaktan ve bu devam eden soruları ele almak için gerekli bilgileri toplamaktan alıkoymaktadır.
Kendi zorlamalarınızı tanıdığınızda, hem açık hem de örtük davranışları göz önünde bulundurmak önemlidir. Ortak açık zorlamalar, ilişkiniz hakkında başkalarından güvence aramak, uygun bir ilişkinin göstergelerini internette aramak ve romantik filmler izlemek gibi tetikleyici durumlardan kaçınmaktır.
Örtük zorlamalar, içsel olarak ve zihinsel olarak gerçekleştirilen, tanımlanması ve yönetilmesi zor davranışlardır. ROKB’de yaygın olan bu içsel davranışlar, sürekli olarak partnerleriyle olan duygularını izlemek, istenmeyen düşünceleri bastırmaya çalışmak, sürekli olarak diğerleriyle karşılaştırmalar yapmak ve ilişkinin geçerliliği hakkında uzun süreli düşüncelere dalmaktır.
Zorlamalar belirlendikten sonra, onların içsel maliyetlerini değerlendirmek kaçınılmaz hale gelir. Zorlamalara katılmanın, uzun vadeli ruh haline, enerjiye ve mevcut olma yeteneğine nasıl etki ettiğini düşünmek önemlidir. Eşit derecede önemli olan, tekrarlayan denemelerden sonra kişinin süregelen şüpheleri çözmede somut ilerleme kaydedip kaydetmediğini sorgulamaktır.
- Yanıt önleme uygulama (zorlamaları azaltma).
Yanıt önleme, kişinin sıkıntılı düşünceleri ve duyguları karşısında zorlayıcı tepkileri kasıtlı olarak engellemeyi içerir. Yanıt önleme, ilişki ile ilgili şüphelerini ele almak için sürdürülebilir bir çözüm olarak zorlamaların etkisizliğini anlayarak yönlendirilir; zira sıkıntıyı azaltmak yerine, sadece ROKB’yi güçlendirirler.
Yanıt önleme uygularken, ROKB döngüsünün otomatik ve daha kontrol edilebilir kısımlarını ayırt etmek önemlidir. İstenmeyen müdahaleleri ve sıkıntılı duyguları deneyimlemek çoğunlukla otomatik olsa da, bireyler bu otomatik unsurlara yanıt olarak zorlamalara katılmak konusunda kontrol sahibi olabilirler.
İstenmeyen müdahalelerin ne olursa olsun ortaya çıkacağını ve zorlamaların zarar vermekten ziyade yardımcı olmadığını kabul etmek zor olabilir. Ancak bunu kabul ederek, insanlar enerjilerini ve dikkatlerini kontrol edebilecekleri kısımlara odaklanmaya başlayabilirler (yani, zorlayıcı tepkileri).
Örneğin, aniden ortaya çıkan “Belki yanlış ilişki içindeyim” gibi rahatsız edici düşünceyi hayal edin, bununla birlikte sıkıntılı hisler gelir. Bu tür rahatsız edici düşünceler genellikle anında kontrol edilemeyebilir, ancak bu, arkadaşlardan güvence aramak, partnerle duyguları izlemek veya ilişkinin geçerliliği hakkında uzun süreli düşüncelere dalmak gibi zorlayıcı zorlayıcı davranışlara katılma gerektirmez.
- Yanıt önlemeyi desteklemek için araçları uygulama.
Yanıt önleme yapmak söylemesi kolaydır ancak yapması zor olabilir. Zorlayıcı davranışlardan kaçındıklarında, insanlar kalıcı düşünceleri ve sıkıntılı duyguları yönetmek için alternatif yöntemlerden yoksun olduklarını fark edebilirler. Bu nedenle, bu çalışmayı desteklemek için ek araçları uygulamak son derece önemlidir. Tedavide kullanılan birkaç teknik şunları içerir:
Dikkat eğitimi: Bu, düşüncelere veya duygulara takılı kalmaya meyilli olmalarına rağmen dikkati dışsal çevreye yönlendirmeyi içerir. Zamanla, bireyler “dikkat kaydırma kası” geliştirirler, böylece düşüncelerini ve duygularını bastırmak yerine onlardan uzaklaşırlar, dikkatlerini yeniden yönlendirirler ve mevcut anın içinde var olurlar.
Tartışmalar için belirli zaman ayırma: İlişkiyle ilgili düşünceler için belirli dönemler belirlemek ve bu tür sorularla meşguliyeti bu zamanlara ertelemek, bireylerin iç deneyimlerine yaklaşımını iyileştirmelerine yardımcı olur. Bu uygulama, bireylere düşüncelerini ve duygularını nasıl ve ne zaman ele alacaklarını seçme gücü verir, böylece onlardan “emir almak” ve her ortaya çıktıklarında tepki vermeye zorlanma hissine kapılmazlar.
Farkındalık: Farkındalık pratiği yoluyla, bireyler iç deneyimlerini – düşünceleri, duyguları ve fiziksel algıları – gözlemleyip kabul etme yeteneği geliştirirler ve bunlara müdahale etmeye veya değiştirmeye çalışmazlar.
Zorlamaları ertelemek: Zorlayıcı davranışlardan tamamen kaçınmak çok zor göründüğünde, bireyler katılımı ertelemek stratejisini benimseyebilirler. Bir zorlamanın yapma dürtüsü ile gerçek uygulama arasında kısa bir zaman aralığı oluşturmak, zihinsel süreçler üzerindeki kontrolünüzü güçlendirir. Zamanla, bu zamansal boşluk giderek genişletilebilir, artan öz düzenlemeyi teşvik eder.
- Maruz kalma ve yanıt önleme uygulamalarına katılma (ERP).
Yanıt önlemeyi tanıdıktan sonra, ERP uygulamak iyileşmeyi bir adım ileri taşır. ERP’de, bireyler korkularına ve tetikleyicilere kasıtlı olarak maruz kalırlar, sıkıntı verici duyguları deneyimlerken zorlayıcı davranışlardan kaçınırlar. Bu bilinçli karşılaşma sürecinde, her maruz kalma için zamanı, yeri, doğası ve süresini seçen bireyler, sıkıntılarını yönetme yetenekleri ve özgüvenlerinde önemli ölçüde güçlenirler.
ROKB’deki maruziyetler, gerçek hayattaki tetikleyici durumları içeren in-vivo senaryoları içerebilir. Örneğin, partnerlerinin fiziksel görünümüne takıntılı olanlar için partnerlerinin çirkin görüntülerini izlemek maruziyet sağlayabilir, ilişki şüpheleriyle obsesif olanlar için romantik filmler izlemek maruziyet sağlayabilir.
Maruziyetler, hayal gücü yoluyla da gerçekleştirilebilir, örneğin, korkulan sonuçları detaylandıran bir anlatı yazmak ve belirlenen dönemlerde tekrar okumak.
Maruziyetin içeriği ve şekli, bireylerin belirli korkuları ve obsesyonlarıyla uyumlu olmalıdır. ERP zorlayıcı olabileceğinden, genellikle daha az zorlayıcı maruziyetlerle başlayarak ve giderek daha zor olanlara ilerleyerek aşamalı bir şekilde oluşturulur. Önemli olan, ERP pratiği sırasında yanıt önlemeyi önceliklendirmek ve zorlamalara karşı koymaktır.
- Temel korkuları kabul etme ve ele alma.
ROCD olan insanlar ilişkileri ve partnerlerin uygunluğuyla ilgili endişe verici sorularla mücadele ederken, bu yüzeydeki korkular genellikle daha derin, altta yatan temel bir korkunun tezahürleridir. Örneğin, yanlış ilişki kararları vererek sonsuz bir acı döngüsünde ve yalnız kalma korkusu, yaygın bir ROKB korkusudur.
Bu temel korkuların tanınması ve ifade edilmesinin ROKB tedavisinde önemli bir adım olduğu. Bu süreç, bireylerin korkularının kökenlerini, zorlayıcı davranışların arkasındaki temel motivasyonları ve kendilerini daha derinlemesine anlamalarını sağlar.
Temel korkularını belirledikten sonra, onu ERP çalışmasına entegre etmek kaçınılmaz hale gelir. Bu, temel korkunun tezahürünü hayal etmeyi veya onun gerçekleşmesini tasvir eden bir anlatı oluşturmayı içerebilir. Temel korkularına maruz kalmayı ERP oturumlarına dahil ederek, bireyler en derin endişeleri ve ilişkilendirilen zorlamaları karşılamada direncini derinleştirir ve böylece gelişmiş baş etme mekanizmalarını teşvik eder.
- İlişkilere yatırım yapma.
ROKB olan insanlar, belirsizlikle mücadele ederken ilişkilerine yatırım yapmayı zor bulabilirler. Sıklıkla yatırımın partnerlerine yanlış bir izlenim verme korkusuyla karşı karşıya kalırlar. Ancak, paradoksal bir şekilde, ilişkiye yatırım yapmamak onun cazibesini azaltır, uygunluğu ve istikrarıyla ilgili şüpheleri pekiştirir.
İlişki büyümesi ve tatmini duygusal ve zihinsel olarak yatırım yapmayı gerektirir. İlişkiye aktif olarak katılarak ve zorlayıcı davranışlardan kaçınarak, bireyler ilişkilerinin tam potansiyelini zamanla gözlemleyebilir ve deneyimleyebilirler. Bu proaktif yaklaşım, ilişkiyi daha net bir şekilde değerlendirmelerini sağlar.
ROKB tedavisinin ayrılmaz bir parçası, ilişkideki düşünceler ve duygularla ilgili sıkıntılı düşünceler ve duygularla karşılaşıldığında zorlama olmadan mevcut olmaya ve ilişkiyi yaşamaya odaklanma zamanı ayırmaktır.
- Aşırı aşk inançlarını tanıma ve sorgulama.
ROKB hastaları genellikle ilişkilerin ideal doğası hakkında aşırı inançlara sahiptir. Bu inançlar, kişinin nasıl hissetmesi gerektiğini (örneğin, sürekli olarak aşık olmak, negatif duygulardan yoksun olmak), düşünmesi gerektiğini (örneğin, şüphe veya eleştirel düşüncelerden uzak olmak) ve nasıl davranması gerektiğini (örneğin, başkalarına bakmamak) belirlerken, “doğru” ilişkideyken.
- Partnerle açıklama.
Birçok ROKB’li birey, ilişkileri hakkındaki şüphelerini ve belirsizliklerini partnerlerinden saklama zorunluluğu hisseder ve bunları anormal veya uygun olmayan olarak görürler. Bunun alternatifi olarak, bazıları sıkıntılı düşüncelerini açıklamanın sonuçlarından korkabilir.
Ancak, kendi şüphelerini saklamak, onların önemini arttırır ve her ortaya çıktıklarında anksiyeteyi arttırır. Uzun süreli gizlenme, hem şüpheli düşüncelere sahip olmanın hem de onları saklamanın utanç ve suçluluk duygularını besler, kişiyi daha da izole eder ve partnerinden uzaklaştırır. Deneyimlerini paylaşmak, bu yükü hafifletebilir, izolasyon ve duygusal stresi azaltabilir.
ROKB’nin bir partnerle paylaşılması, hassasiyet gerektirir. ROKB tedavisinde, bireyin hazır hissettiği zamanda ve her iki taraf için uygun bir şekilde partneri de dahil etmek tavsiye edilir.
Bir konuşmayı kolaylaştırmak için, partnerin zorlayıcı düşüncelerle birlikte acı verici düşüncelerle karakterize edilen bir durum olarak OKB hakkında temel bir anlayış sağlamak faydalı olabilir. Daha sonra, kişinin ROKB’sinin doğasını, sıkıntılı düşüncelerinin ilişkiyle ilgili konulara odaklandığı şekilde açıklanabilir.
Bir partnerle ROKB’nin açıklanması tavsiye edilirken, kişinin zorlayıcı düşüncelerinin spesifik içeriğine girmekten kaçınılmalıdır. Bunun yerine, ilişki sorunlarıyla ilgili daha geniş bir konuşmaya katılmak, ROKB mağdurları üzerindeki sıkıntılı etkilerini ve bunların nasıl zorlayıcı davranışlara dönüştüğünü içerir. Bu tür konuşmalar genellikle, partnerin tartışmaya katılabileceği bir terapötik ortamda en iyi şekilde kolaylaştırılır.
Bir kişinin ROKB’sini dikkate alarak bir partnerle nazikçe paylaşılması, partneri destekleyici bir müttefik haline getirebilir, gizlemenin yükünü hafifletmeye ve ROKB ile etkili başa çıkmaya katkıda bulunabilir.
Sonuç
ROKB ile başa çıkmak zorlayıcı ve kafa karıştırıcı olabilir. Bir OKB uzmanı tarafından sağlanan etkili tedavi, belirtilen adımlar aracılığıyla rehberlik ve destek sunarak, müşterilerin mevcut olmalarını sağlar ve ilişkilerinde daha tamamen yer alırken ROKB’nin kısıtlamalarını aşmalarına yardımcı olur. Bu süreç, anlamlı ve tatmin edici ilişkilerin gelişimini kolaylaştırır.
