Son günlerde adını sıkça duyduğumuz, özellikle ünlüler tarafından çok bahsedilen bir durum olan tükenmişlik sendromu, aslında nedir? Bu konuya biz de psikolojik açıdan bir pencere açmak istedik. Bu yazıda, tükenmişlik sendromunun ne olduğu, belirtileri, tedavi yöntemleri gibi konuların üzerinde duracağız.
Günümüzün hızla değişen dünyasında, çalışmak, kariyer yapmak, başkalarına yardım etmek, ailemiz ve dostlarımız için emek vermek, günlük sorumluluklar ve sosyal yaşamın getirdiği yoğun stresle birlikte birçok kişi tükenmişlik sendromuyla karşı karşıya kalabiliyor. Tükenmişlik sendromu, yoğun stres, duygusal tükenmişlik ve azalan performansla kendini gösteren bir durumdur.
Bazen o kadar meşgul oluyoruz ki; bir adım geriye gidip dinlenmeyi unutuyoruz. İşte o zaman, sürekli boğuluyormuş hissine kapılırız ve tükenmişlik sendromu çanları çalmaya başlar. Tükenmişlik sendromu; tıbbi olarak teşhis edilmese de tükenmişliğinizi kabul etmez ve tedavi olmazsanız hem zihinsel hem fiziksel sağlığınız etkilenebilir. Bu durum sizi üretken olmaktan alıkoyar.
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Tükenmişlik sendromu, iş hayatıyla ilişkilendirilen bir terim olmasına rağmen, herhangi bir yaşam alanında da ortaya çıkabilir. Stres, aşırı çalışma, duygusal tükenmişlik ve iş doyumu eksikliği gibi faktörler, tükenmişlik sendromunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu sendrom, kişinin fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak enerjisinin tükenmesiyle kendini gösterir.
Tükenmişlik ve Depresyon Aynı mıdır?
Tükenmişlik sendromu depresyona benzetilebilir ve onunla karıştırılabilir. Bu nedenle bir uzmandan profesyonel teşhis almak çok önemlidir. İkisinin arasındaki en önemli fark; dinlenerek ya da ara vererek tükenmişlik sendromunu azaltabilirsiniz. Ancak tıbbi bir hastalık olan depresyonun terapi ya da ilaçla tedavi edilmesi gerekir. Tükenmişlik, genellikle hayatınızın bir yönüyle ilgilidir. Bu işiniz veya başka türlü uzun süreli ve stresli bir aktivite içinde zaman geçirmeniz olabilir. Depresyon ise hayatınızın her yönünü etkiler. Tükenmişliğin tedavi edilmesi depresyon riskinizi azaltabilir.
Tükenmişlik Türleri
Aşırı yük tükenmişliği:Bu tür tükenmişlik, çok fazla çalıştığınızda ve başarı arayışınızda çılgına döndüğünüzde meydana gelir. Ünlü isimlerden sıkça duyduğumuz ‘Tükenmişlik sendromu’ içindeyim sözü aslında bu tür tükenmişliğe örnektir. Çok fazla çalıştıklarından ve başarı hırsını abarttıklarından dolayı zihinsel sağlıklarının etkilenmesi durumudur. Başarılı olmak için sağlığın ve kişisel yaşamın riske atılmasıdır.
Zorlanmayan Tükenmişlik: Bu durum, yeterinde takdir edilmediğinizde ve bıkkınlık hissi içinde olduğunuzu düşündüğünüzde meydana gelir. Belki işiniz öğrenme fırsatları sağlamıyor ve mesleki gelişim için yeterli alana sahip değilsiniz. Sizi teşvik eden bir şeyler hissetmiyorsanız, kendinizden uzaklaşabilir, sorumluluklarınızı umursamayabilir ve kendinizi tükenmiş hissedebilirsiniz.
İhmal Tükenmişliği: Bu tür tükenmişlik kendinizi çaresiz hissettiğinizde olur. Eğer işler yolunda gitmiyorsa, beceriksiz ve yetersiz olduğunuzu düşünebilirsiniz. Bu tür tükenmişlik yeteneklerinizden veya başarılarınızdan şüphe duyduğunuz psikolojik bir durumdur.
Alışılmış Tükenmişlik:Tükenmişliğin en ciddi aşaması olan alışılmış tükenmişlik, fiziksel ve zihinsel yorgunluğunuzun kronik hale gelmesiyle ortaya çıkar. Kendinizi üzgün hissedersiniz ve davranışlarınız değişir. Bazen sizi bu durum depresyona itebilir ve intihar gibi düşünceler cazip gelebilir. Bu aşamada uzman desteği almak kesinlikle gereklidir.
Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromunun belirtileri genellikle üç ana kategori altında incelenir: fiziksel, duygusal ve bilişsel belirtiler.
Fiziksel Belirtiler:
- Yorgunluk hissi
- Sürekli baş ağrıları
- Uyku problemleri
- Sindirim sorunları
Duygusal Belirtiler:
- İçsel huzursuzluk ve endişe
- İlgi kaybı
- Duygusal patlamalar
- Değersizlik hissi
- Kişinin normalden daha kolay ve hızlı bir şekilde sinirlenmesi ya da huzursuz olması durumu
Bilişsel Belirtiler:
- Dikkat eksikliği ve odaklanma zorluğu
- Karar verme güçlüğü
- Bellek sorunları
- Negatif düşünceler ve pesimizm
Tükenmişlik Sendromunun Tedavisi ve Önlemler
Tükenmişlik sendromunun üstesinden gelmek için birkaç tedavi ve önlem bulunmaktadır:
1. Kendinize İyi Bakın:
- Düzenli uyku, sağlıklı beslenme ve egzersiz gibi temel ihtiyaçlarınıza özen gösterin.
- Kendinize zaman ayırın ve hobilerinize, arkadaşlarınıza ve ailenize vakit ayırın.
2. Stres Yönetimi:
- Stresle başa çıkmak için nefes egzersizleri, meditasyon veya yoga gibi teknikleri deneyin.
- İş ve özel yaşam arasında denge sağlamak için zaman yönetimi becerilerinizi geliştirin.
3. Destek Alın:
- Yakınınızdaki kişilerden duygusal veya bir terapistten profesyonel destek almayı düşünün.
- İş yerinde stresle başa çıkmanıza yardımcı olabilecek programlardan veya destek gruplarından faydalanın.
4. Sınırlar Belirleyin:
- Kendinize iş ve kişisel yaşam arasında sınırlar belirleyin.
- İş saatleriniz dışında iletişim kurmayı veya işle ilgili sorunları düşünmeyi reddedin.
5. Pozitif Bir Çevre Oluşturun:
- Olumlu düşünceleri teşvik eden ve destekleyen bir sosyal çevre oluşturun.
- İş yerinde olumlu ilişkiler geliştirin ve iş arkadaşlarınızla iletişimi sürdürün.
Tükenmişlik sendromu, modern yaşamın getirdiği stres ve baskılarla sıkça karşılaşılan bir durumdur. Ancak, bu sendromla başa çıkmak için birçok etkili yöntem bulunmaktadır. Kendinize iyi bakmak, stresi yönetmek, destek almak ve pozitif bir çevre oluşturmak, tükenmişlik sendromunun üstesinden gelmenize yardımcı olabilir.
