Dışlanmışlık ve İstenmeme Duygusu: Psikolojik Etkileri ve Başa Çıkma Yolları
İnsan doğası gereği sosyal bir varlıktır. Kabul görmek, sevilmek ve bir topluluğun parçası olmak, temel psikolojik ihtiyaçlarımız arasında yer alır. Ancak zaman zaman, bireyler kendilerini dışlanmış, istenmeyen ya da toplumdan soyutlanmış hissedebilirler. Bu duyguların süreklilik kazanması, kişinin ruh sağlığını derinden etkileyebilir ve olumsuz davranış kalıplarına sürükleyebilir. Bu yazıda, dışlanmışlık ve istenmeme duygularının psikolojik etkileri, bu durumda neler yapılabileceği ve uzman önerileri ele alınacaktır.
Dışlanmışlık Duygusunun Psikolojik Etkileri
Dışlanmak ya da istenmediğini hissetmek, bireyin özsaygısını zedeleyen güçlü bir duygudur. Bu duygu kişide aşağıdaki psikolojik durumlara yol açabilir:
- Kaygı ve Depresyon: Sosyal olarak reddedilen bireylerde, değersizlik ve yalnızlık hissi zamanla depresif belirtilere neden olabilir. Sürekli olarak bir grubun dışında kalmak, bireyin kendine olan güvenini zedeler.
- Öfke ve İçedönüklük: Dışlanma, bireyde yoğun bir öfke yaratabilir. Bu öfke ya dışa vurularak saldırgan davranışlara dönüşebilir ya da içe dönerek kişinin sosyal ortamlardan tamamen uzaklaşmasına neden olabilir.
- Sosyal İzolasyon: Kendisini sürekli dışlanmış hisseden bireyler zamanla sosyal ortamlardan tamamen uzaklaşabilir. Bu durum, yalnızlık hissini artırarak kısır bir döngü oluşturur.
- Kimlik Krizi: Özellikle genç bireylerde, dışlanma duygusu kimlik gelişimini olumsuz etkileyebilir. “Ben kimim?” ve “Neden beni istemiyorlar?” gibi sorular bireyin kendine yabancılaşmasına neden olabilir.
Dışlanma Durumunda Ne Yapılmalı?
Dışlanmışlık duygusuyla başa çıkmak zordur ancak imkânsız değildir. Bu noktada hem bireysel farkındalık hem de doğru stratejiler devreye girer.
- Duyguları Kabul Etmek:
İlk adım, yaşanılan duygunun farkında olmak ve onu bastırmadan kabul etmektir. “Evet, dışlandım ve bu beni üzdü” diyebilmek, iyileşmenin başlangıcıdır.
- Durumu Nesnel Değerlendirmek:
Bazen dışlanma, kişinin kendi içsel yorumunun bir sonucu olabilir. Olayı farklı açılardan değerlendirerek, gerçekten dışlanıp dışlanmadığını analiz etmek önemlidir. Belki de yanlış anlamalar veya iletişim kopuklukları durumu bu hale getirmiştir.
- Destek Almak:
Güvenilen bir arkadaş, aile bireyi ya da bir psikolojik danışmanla konuşmak, dışlanmışlık duygusunun yükünü hafifletir. Destek almak, bireyin yalnız olmadığını hissetmesine yardımcı olur.
- Özdeğeri Güçlendirmek:
Kendini geliştirmek, ilgi alanlarına yönelmek ve başarı duygusunu tekrar kazanmak, bireyin özdeğerini yeniden inşa etmesine yardımcı olur. Bu da, dışlanma durumunun bireyi tanımlamasını engeller.
- Yeni Sosyal Ortamlar Yaratmak:
Mevcut sosyal çevrede dışlanma hissediliyorsa, farklı ilgi gruplarına katılmak ya da yeni insanlarla tanışmak, bireyin aidiyet duygusunu tekrar kazanmasını sağlar.
Uzman Görüşleri ve Öneriler
Klinik psikologlar, dışlanma gibi olumsuz sosyal deneyimlerin travmatik etkiler yaratabileceğini belirtmektedir. Bu nedenle, bu tür durumlarla karşılaşan bireylerin profesyonel yardım alması önerilir. Özellikle uzun süreli dışlanma deneyimlerinde, bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemlerle kişinin düşünce kalıpları yeniden yapılandırılabilir.
Psikiyatrist Dr. Aylin Çetin, konuyla ilgili şu öneride bulunuyor:
“Dışlandığını hisseden birey, önce kendi içsel gücünü keşfetmeli. Başkalarının onu tanımlamasına izin vermemeli. Unutulmamalıdır ki, herkesin değerli olduğu alanlar ve insanlar vardır.”
Dışlanmışlık ve istenmeme duygusu, her bireyin hayatında karşılaşabileceği doğal duygulardır. Ancak bu duyguların sürekli hale gelmesi, kişinin ruh sağlığı üzerinde ciddi etkiler yaratabilir. Bu gibi durumlarda yapılması gereken; duyguları bastırmak değil, anlamlandırmak ve sağlıklı yollarla başa çıkmaktır. Kendini tanımak, geliştirmek ve gerektiğinde destek almaktan çekinmemek, bireyin yeniden ayağa kalkmasını sağlar.
