Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), genellikle çocukluk döneminde başlayan ve yetişkinlikte devam edebilen bir nörobiyolojik bozukluktur. DEHB, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileriyle karakterizedir.
DEHB’nin ana belirtileri şunlardır:
Dikkat Eksikliği: Zorlukla odaklanma, dikkati sürdürme ve görevleri tamamlama güçlüğü gibi belirtileri içerir. Kişi, kolayca dikkatini dağıtabilir, detayları gözden kaçırabilir ve organizasyon ve planlama becerilerinde zorluk yaşayabilir.
Hiperaktivite: Kişide aşırı hareketlilik, yerinde duramama, sürekli olarak elleri veya ayaklarıyla oynama, sık sık kalkıp dolaşma gibi belirtiler görülebilir. Bu belirtiler genellikle sınıfta veya diğer sosyal ortamlarda fark edilir.
Dürtüsellik: Ani tepkiler verme, beklemekte zorlanma, sözleri veya eylemleri düşünmeden yapma gibi belirtileri içerir. Kişi, sosyal kuralları gözetmede zorluk yaşayabilir ve dürtüsel davranışlarda bulunabilir.
DEHB’nin kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak genetik faktörler, beyin kimyası ve işlevindeki farklılıklar, çevresel etkenler ve prenatal risk faktörleri gibi birçok faktörün etkileşimi olduğu düşünülmektedir. DEHB, beyindeki dikkat ve dürtü kontrolü ile ilgili bölgelerdeki düzensizliklerle ilişkilendirilmiştir.
DEHB’nin tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tedavi genellikle ilaçlar, davranış terapisi, eğitim ve destek hizmetleri gibi yöntemleri içerir. İlaçlar, dikkat süresini artırabilir ve hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini azaltabilir. Davranış terapisi, bireyin becerilerini geliştirmeye, dürtü kontrolünü öğrenmeye ve uygun davranışları teşvik etmeye odaklanır. Eğitim ve destek hizmetleri ise bireyin eğitim ve sosyal işlevini desteklemeye yardımcı olur.
DEHB, kişinin yaşamını olumsuz etkileyebilir, ancak uygun bir tedavi ve destekle bireyler genellikle başarılı bir şekilde yönetebilirler. Erken teşhis, uygun tedavi ve çevresel düzenlemelerle DEHB’li bireylerin yaşam kalitesi ve işlevselliği artırılabilir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Belirtileri:
Dikkat Eksikliği Belirtileri:
Dikkat süresinde güçlük yaşama ve kolayca dikkatinin dağılması
Görevleri tamamlamakta güçlük çekme ve işleri organize etmekte zorlanma
Ayrıntılara dikkat etmede güçlük yaşama
İşleri düzenlemede ve plan yapmada zorlanma
İşleri sonlandırmada ve bitirme noktasına getirmede güçlük çekme
Sık sık eşyaları kaybetme ve unutkanlık
Sık sık görevlerde hatalar yapma ve dikkatsizlik
Hiperaktivite Belirtileri:
Sürekli olarak hareket halinde olma, yerinde duramama
Sık sık elleri veya ayaklarıyla oynama, sallanma veya kıpırdanma
Sessiz olmayı zor bulma, sürekli konuşma veya çok fazla ses çıkarma
Sık sık koşma, zıplama veya tırmanma gibi huzursuz davranışlar sergileme
Sınıf veya diğer sosyal ortamlarda sakin kalamama
Dürtüsellik Belirtileri:
Beklemekte zorlanma, sabırsızlık gösterme
Sırasını beklememe, başkalarının konuşmasını kesme
Cevapsız düşünceleri ve duyguları ifade etme, düşünmeden konuşma
Riskli davranışlara yatkınlık, tehlikeli aktivitelerde düşünmeden yer alma
Sosyal kuralları gözetmekte zorlanma, başkalarını rahatsız etme
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tedavi Yöntemlerinin Bazıları:
İlaç Tedavisi: DEHB tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçlar, genellikle stimulanlar olarak adlandırılan uyaran etkisi yapan ilaçlardır. Bu ilaçlar, dikkat süresini artırır, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini azaltır. İlaç tedavisi, bir psikiyatr veya çocuk hekimi tarafından reçete edilir ve düzenli takip gerektirir.
Davranış Terapileri: Davranış terapileri, DEHB semptomlarının yönetimine yardımcı olmak için kullanılan etkili bir tedavi seçeneğidir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Davranışsal Eğitim Programları (DEP), öğrenme becerilerini geliştirmeye, dürtü kontrolünü öğrenmeye, zaman yönetimi ve organizasyon becerilerini geliştirmeye odaklanır. Davranış terapileri, bireyin yaşına ve ihtiyaçlarına göre uyarlanır.
Eğitim ve Destek Hizmetleri: DEHB’li bireyler için eğitim ve destek hizmetleri, öğretmenler, aileler ve diğer destek sağlayıcılar tarafından sunulabilir. Bu hizmetler, DEHB belirtileriyle başa çıkmaya yardımcı olacak özel öğretim stratejileri, düzenlemeler ve destekler sağlar. Öğretmenlerin ve ailelerin DEHB konusunda eğitim alması da önemlidir.
Stratejik Çevresel Düzenlemeler: DEHB’li bireyler için çevresel düzenlemeler yapmak da önemlidir. Örneğin, sınıfta dikkati dağıtacak uyaranların azaltılması, düzenli ve yapılı bir rutinin oluşturulması, ödevlerin takibi ve planlanması için destek sağlanması gibi önlemler alınabilir.
Destek Grupları ve Danışmanlık: DEHB’li bireyler ve aileleri için destek grupları ve danışmanlık hizmetleri faydalı olabilir. Bu tür destekler, deneyimleri paylaşmaya, sorunları tartışmaya ve duygusal destek sağlamaya yardımcı olur.
DEHB, profesyonel bir değerlendirme ve tanı gerektirir. Eğer DEHB belirtilerini gözlemliyorsanız, bir sağlık uzmanına danışmak ve uygun değerlendirme ve tedavi seçeneklerini araştırmak önemlidir.
